Вёска Падлессе. Разам з  В. М. Шахлевiч

З 9 па 13 ліпеня праходзіла экспедыцыя супрацоўнікаў аддзела дыялекталогіі і лінгвагеаграфіі  ў Слуцкі раён Мінскай вобласці. У ёй ўдзельнічалі загадчык аддзела Вераніка Мікалаеўна Курцова і вядучы навуковы супрацоўнік Любоў Пятроўна Кунцэвіч.

Выезд на палявыя даследаванні на Случчыну ў гэтым годзе быў у нейкай меры пазапланавым мерапрыемствам. Штуршком да экспедыцыі стаў візіт у аддзел дыялекталогіі і лінгвагеаграфіі Сяргея Леанідавіча Шпака, мясцовага жыхара вёскі Сярэднікі. С. Л. Шпак прыйшоў да навукоўцаў з запісамі, пераважна лексічных матэрыялаў, якія ён назапашваў на працягу многіх гадоў, занатоўваючы пачутае ад тубыльцаў. Прыйшоў у інстытут, каб даведацца, ці ёсць нешта вартае ў яго аматарскім занятку. У размове з ім выявілася, што і сёння жывуць у навакольных  да Сярэднікаў вёсках людзі сталага веку, асобы, якім пад 90, а то і больш. Яны ў добрай памяці і, на думку Сяргея Леанідавіча, з’яўляюцца выдатнымі расказчыкамі. Адна бяда: многія з вяскоўцаў бываюць на сваіх сялібах пераважна ўлетку, зімой іх забіраюць да сябе дзеці.

13 ліпеня  на базе Аддзялення гуманітарных навук і мастацтваў прайшла нарада з удзелам намесніка Главы Адміністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь Уладзіміра Жаўняка, падчас якой былі абмеркаваны роля і месца даследаванняў акадэмічных вучоных-гуманітарыеў у ідэалагічнай рабоце. Падчас сустрэчы Акадэмік-сакратар Аддзялення Аляксандр Каваленя і дырэктар Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа Ігар Капылоў узнялі пытанні ролі беларускай мовы як фактара кансалідацыі нацыі і месца акадэмічнага мовазнаўства ў захаванні норм сучаснай беларускай літаратурнай мовы і стандартызацыі навуковай тэрміналогіі.

Дырэктар Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа Ігар Капылоў выступіў з навуковым аналітычным дакладам "Развіццё слоўнікавага складу беларускай мовы ў XXI стагоддзі і стварэнне новага фундаментальнага “Тлумачальнага слоўніка беларускай мовы” на пасяджэнні Прэзідыума НАН Беларусі. У сваім выступленні ён адзначыў, што ў навейшы перыяд гісторыі ў беларускай мове адбыліся істотныя  якасныя і колькасныя трансфармацыі, характэрныя як для агульнай сістэмы нацыянальнай мовы, так і для яе асобных падсістэм, у першую чаргу, лексічнай, якая з’яўляецца найбольш успрымальнай да ўздзеяння знешніх фактараў і вылучаецца асаблівым дынамізмам. Кардынальныя палітычныя, эканамічныя і сацыяльныя пераўтварэнні, якія адбыліся ў канцы XX – пачатку XXI стст., істотна паўплывалі на лексічныя працэсы, што дазваляе разглядаць гэты перыяд як своеасаблівы этап у развіцці беларускай мовы. Пашырэнне і інтэнсіфікацыя міжнародных кантактаў, актыўнае паскарэнне навукова-тэхнічнага прагрэсу, з’яўленне новых з’яў і рэалій паслужылі прычынай актыўнага папаўнення лексічнай сістэмы беларускай мовы запазычаннямі з заходнееўрапейскіх моў, у першую чаргу, з англійскай, якая ў канцы XX ст. стала мовай глабальнай камунікацыі. Тэматычна новыя запазычанні ахопліваюць практычна ўсе сферы сучаснага жыцця. Акрамя знешніх умоў, якія садзейнічаюць запазычанню, выдзяляюцца і ўнутрымоўныя фактары, што ўплываюць на гэты працэс.

Беларусь і Польшчу звязваюць сумесная гісторыя, блізкі менталітэт, агульная літаратурная, моўная і культурная спадчына, а таксама плённая творчасць выбітных, сусветна вядомых асоб, якія з’яўляюцца  прадстаўнікамі абодвух народаў (Станіслаў Манюшка, Алаіза Ажэшка, Тадэвуш Касцюшка, Напалеон Орда, Уладзіслаў Сыракомля, Ян Чачот, Міхал Агінскі і іншыя). Прыемна адзначыць, што навуковыя кантакты паміж нашымі краінамі ў апошнія гады інтэнсіўна развіваюцца і ўмацоўваюцца. Пацвярджэннем таму з’яўляецца і Міжнародная навуковая канферэнцыя “Беларуска-польскія моўныя, літаратурныя, гістарычныя і культурныя сувязі”, якая ўжо стала традыцыйнай, і рэгулярна праводзіцца ў Беларусі і Польшчы. У гэтым годзе канферэнцыя прайшла ў Мінску. Арганізатарамі мерапрыемства выступілі грамадскае аб’яднанне “Міжнародная асацыяцыя беларусістаў”, філалагічны факультэт БДУ, Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі і Польскі інстытут у Мінску. Аб трываласці нашых навуковых стасункаў сведчыць і той факт, што канферэнцыя прайшла ў 27 раз. Сімвалічна, што гэты навуковы форум адбыўся ў Год малой радзімы і быў прымеркаваны да 220-годдзя з дня нараджэння класіка сусветнай літаратуры – Адама Міцкевіча, радзімай якога была Навагрудчына.

pragrama_21-23.06.2018.pdf

Глядзіце ў далучэнні

У выдавецтве Інстытута славістыкі Польскай акадэміі навук у серыі "Славістычная працы" выйшаў чарговы зборнік артыкулаў 

Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі наведаў намеснік Старшыні Акадэміі навук Балгарыі, член-карэспандэнт, доктар гістарычных навук Васіл Нікалаў. У рамках рабочай сустрэчы з удзелам адміністрацыі Цэнтра, дырэкцыі Інстытута мовазнаўства, доктара Honoris Causa Сафійскага ўніверсітэта прафесара Г.А. Цыхуна, загадчыка аддзела славістыкі і тэорыі мовы Н.А. Снігіровай былі абмеркаваны найбольш актуальныя пытанні далейшага двухбаковага супрацоўніцтва з Балгарыяй у галіне навукі і культуры.

Наша летняя сустрэча ў межах асветніцкіх лекцый-дыскусій,  арганізаваных Інстытутам мовазнаўства імя Якуба Коласа і філіялам Дом-музей І з’езда РСДРП, будзе прысвечана агляду лексічных працэсаў, якія адбываліся ў беларускай мове на мяжы ХХ і ХХІ стагоддзяў.

Кардынальныя пераўтварэнні ў грамадска-палітычным, эканамічным і сацыяльным жыцці краіны паўплывалі на развіццё і функцыянаванне мовы. Гэты кароткі час з’яўляецца своеасаблівым этапам, на працягу якога адбылася вялікая колькасць моўных змен, асабліва ў сферы лексікі, што маюць некаторыя спецыфічныя рысы.

14 чэрвеня 2018 г. у 16.00 у аўд. 47 на філалагічным факультэце Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта (Мінск, вул. К. Маркса, 31) адбудзецца воркшоп “Міждысцыплінарная метадалогія даследаванняў у сферы моўнай палітыкі (на прыкладах краін Цэнтральна-Усходняй Еўропы)”. Праводзіць прафесар універсітэта Сэнт-Эндрус у Шатландыі  Томаш Камусэла (Tomasz Kamusella), аўтар шматлікіх кніг, сярод іншага, фундаментальнай “The Politics of Language and Nationalism in Modern Central Europe” (Palgrave MacMillan, 2012. xxviii + 1140 p.). Мова імпрэзы – руская.